Tết Nguyên Đán là dịp lễ quan trọng ở nhiều nước châu Á, trong đó Việt Nam và Trung Quốc có nhiều nét tương đồng nhưng cũng mang bản sắc riêng.Trong bài viết này, Compare 2T sẽ giúp bạn so sánh những khác biệt nổi bật trong phong tục, ẩm thực và không khí Tết của hai quốc gia.
Tổng quan về Tết Việt Nam – Tết Nguyên Đán
Nguồn gốc và ý nghĩa
Tết Nguyên Đán, còn gọi là Tết Cả, Tết Âm lịch hay Tết Cổ truyền, là dịp lễ quan trọng nhất trong năm của người Việt. Đây là thời khắc chuyển giao giữa năm cũ và năm mới theo âm lịch, mang ý nghĩa khởi đầu mới, cầu mong may mắn và sum vầy. Tết có nguồn gốc từ nền văn minh lúa nước ở Đông Á, gắn liền với chu kỳ canh tác và 24 tiết khí, trong đó quan trọng nhất là tiết Nguyên Đán – mở đầu cho một năm mới.
Do tính theo âm lịch, Tết Việt Nam thường rơi vào khoảng từ ngày 21/1 đến 20/2 dương lịch. Thời gian đón Tết kéo dài từ ngày 23 tháng Chạp (lễ cúng Táo Quân) đến hết mùng 7 tháng Giêng. Các nghi lễ quan trọng gồm cúng Tất Niên, đón Giao thừa, thắp hương tưởng nhớ tổ tiên, xông đất, chúc Tết và mừng tuổi.
Tập tục đặc trưng
Người Việt có nhiều phong tục gắn liền với Tết như:
- Chuẩn bị ngày Tết: Bắc Bộ thường bày đào, quất; Nam Bộ chọn mai vàng, dưa hấu.
- Ẩm thực: Bánh chưng, bánh tét, giò chả, dưa hành, mứt và hạt dưa là những món ăn truyền thống.
- Sinh hoạt cộng đồng: Gia đình sum họp, thăm hỏi, chúc mừng và trao lì xì. Hoạt động tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên giữ vai trò trung tâm trong không khí Tết.
Tổng quan về Tết Trung Quốc
Lịch sử và nguồn gốc
Tết Trung Quốc, còn gọi là Xuân Tiết (春节 – Chūn Jié), là dịp lễ quan trọng nhất trong năm của người Hoa. Lễ hội này có lịch sử hàng nghìn năm, bắt nguồn từ nền văn minh nông nghiệp phương Đông. Theo truyền thuyết, Tết ra đời từ tục xua đuổi loài quái thú “Niên”, vốn sợ màu đỏ và tiếng nổ, nên người dân dùng pháo hoa, đèn lồng đỏ và câu đối để trấn áp. Về mặt lịch pháp, Tết dựa trên lịch âm – dương (lịch mặt trăng – mặt trời), đánh dấu thời khắc chuyển giao sang mùa xuân.
Tết thường bắt đầu từ ngày mùng 1 tháng Giêng âm lịch và kéo dài đến rằm tháng Giêng (Lễ hội đèn lồng). Đây là dịp lễ gắn liền với quan niệm đoàn tụ, sum vầy và khởi đầu may mắn cho năm mới.
Các hoạt động phổ biến trong dịp Tết
Trong dịp Tết, cộng đồng người Hoa khắp thế giới duy trì nhiều phong tục đặc trưng:
- Đêm Trừ Tịch (除夕 – Chú Xī): Bữa cơm đoàn viên vào tối giao thừa, nơi gia đình quây quần thưởng thức các món ăn truyền thống như cá, gà, bánh niên cao, bánh cảo…
- Trang trí nhà cửa: Dán câu đối đỏ, chữ “Phúc”, treo đèn lồng, trồng quất và hoa thủy tiên để cầu tài lộc.
- Phong bao đỏ (lì xì): Người lớn trao tiền mừng tuổi cho trẻ em và người thân để chúc may mắn.
- Múa lân – sư – rồng và pháo hoa: Hoạt động đường phố sôi động nhằm xua đi điều xấu và đón chào thịnh vượng.
- Chúc Tết (拜年 – Bài niên): Thăm hỏi người thân, bạn bè, gửi lời chúc phúc an khang, thịnh vượng.
Tết Trung Quốc không chỉ là ngày nghỉ lễ lớn ở đại lục, Hồng Kông, Đài Loan, Singapore, Malaysia…, mà còn được cộng đồng người Hoa tại nhiều quốc gia khác tổ chức long trọng. Đây là dịp gắn kết gia đình, duy trì truyền thống văn hóa và lan tỏa tinh thần lạc quan đầu năm.
Sự khác biệt giữa Tết Việt và Tết Trung Quốc
Thời gian tổ chức và lịch âm
Tết Việt Nam và Tết Trung Quốc đều dựa trên âm lịch, thường rơi vào khoảng 21/1 – 20/2 dương lịch. Tuy nhiên, do cách tính lịch và múi giờ khác nhau, có năm hai nước đón Tết cùng ngày, có năm lại lệch 1–2 ngày. Việt Nam thường bắt đầu không khí Tết từ 23 tháng Chạp (cúng Táo Quân), trong khi Trung Quốc khởi động từ ngày 8 tháng Chạp và kết thúc với lễ hội Nguyên Tiêu (rằm tháng Giêng).
Nghi lễ thờ cúng và phong tục truyền thống
Người Việt chú trọng thờ cúng tổ tiên, gồm lễ cúng Táo Quân, tất niên, giao thừa, mùng Một Tết cha – mùng Hai Tết mẹ – mùng Ba Tết thầy. Ở Trung Quốc, nghi lễ Trừ Tịch trong đêm giao thừa gắn với tiệc đoàn viên và tục xua đuổi “niên thú” bằng pháo và màu đỏ. Cả hai đều xem trọng việc sum họp gia đình, nhưng phong tục xông đất, hái lộc, dựng cây nêu là nét riêng của Việt Nam.
Món ăn ngày Tết đặc trưng
Ẩm thực ngày Tết Việt Nam nổi bật với bánh chưng, bánh tét, dưa hành, giò chả và mứt Tết. Trung Quốc lại quen thuộc với bánh bao, bánh niên cao, cá chưng, mì trường thọ và các loại kẹo ngọt mang ý nghĩa may mắn. Dù khác biệt, cả hai đều hướng đến ý nghĩa sung túc, thịnh vượng trong năm mới.
Trang phục và màu sắc biểu tượng
Người Việt thường mặc áo dài truyền thống trong dịp Tết, với sắc đỏ, vàng và xanh làm chủ đạo. Ở Trung Quốc, màu đỏ gần như bao trùm mọi hoạt động, từ quần áo, câu đối cho đến phong bao lì xì, tượng trưng cho sự may mắn và trừ tà.
Hoạt động vui chơi, giải trí
Tết Việt có nhiều trò chơi dân gian như đánh đu, đá cầu, chọi gà, xin chữ đầu xuân. Tại Trung Quốc, phổ biến hơn là múa lân – sư – rồng, đốt pháo và xem chương trình Gala mừng xuân trên truyền hình. Điểm chung là tinh thần đoàn viên, gắn kết cộng đồng.
Trang trí và không khí đón Tết
Người Việt trang trí nhà cửa bằng hoa đào, hoa mai, quất cảnh và mâm ngũ quả. Người Trung Quốc treo câu đối đỏ, dán chữ “Phúc”, trưng quất, hoa thủy tiên, hoa mơ. Bầu không khí đều rộn ràng, nhưng cách bày trí phản ánh sự khác biệt trong quan niệm văn hóa và tín ngưỡng.
Bảng so sánh giữa Tết Việt và Tết Trung Quốc
|
Tiêu chí |
Tết Việt Nam |
Tết Trung Quốc |
| Thời gian tổ chức | 23 tháng Chạp đến mùng 7 tháng Giêng | Mùng 8 tháng Chạp đến rằm tháng Giêng (Nguyên Tiêu) |
| Nghi lễ, phong tục | Cúng Táo Quân, tất niên, giao thừa, xông đất, hái lộc, dựng cây nêu | Lễ Trừ Tịch, đốt pháo, dán giấy đỏ, múa lân – sư – rồng |
| Món ăn đặc trưng | Bánh chưng, bánh tét, dưa hành, giò chả, mứt Tết | Bánh bao, niên cao, cá chưng, mì trường thọ, bánh ngọt |
| Trang phục – màu sắc | Áo dài, sắc đỏ – vàng – xanh | Trang phục đỏ, phong bao lì xì đỏ, câu đối đỏ |
| Hoạt động vui chơi | Cờ người, đánh đu, đá cầu, xin chữ đầu xuân | Múa rồng, múa lân, đốt pháo, xem Gala xuân |
| Trang trí | Hoa đào, hoa mai, quất cảnh, mâm ngũ quả | Câu đối đỏ, chữ “Phúc”, quất, hoa thủy tiên, hoa mơ |
Tổng kết bài
Việc so sánh Tết Việt Nam và Tết Trung Quốc không chỉ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về cội nguồn, phong tục và bản sắc văn hóa của mỗi dân tộc, mà còn làm nổi bật nét riêng của từng truyền thống. Từ sự tương đồng trong nguồn gốc nông nghiệp và tín ngưỡng, đến sự khác biệt trong nghi lễ, ẩm thực, hay cách trang trí, tất cả đều phản ánh sự phong phú và đa dạng của văn hóa Đông Á.
Trong bối cảnh toàn cầu hóa, việc nhận diện và trân trọng sự khác biệt văn hóa là yếu tố quan trọng để tăng cường giao lưu, hợp tác và hội nhập quốc tế. Hiểu rõ nét riêng của Tết Việt Nam so với Tết Trung Quốc giúp chúng ta vừa gìn giữ bản sắc, vừa có cơ sở để quảng bá văn hóa dân tộc ra thế giới. Đồng thời, đây cũng là nền tảng để xây dựng sự tôn trọng lẫn nhau, tạo cầu nối văn hóa và thắt chặt tình hữu nghị giữa các quốc gia.
Câu hỏi thường gặp (FAQs)
Tết Việt Nam và Tết Trung Quốc giống nhau ở điểm nào?
Cả hai đều dựa trên âm lịch, là dịp đoàn tụ gia đình, tưởng nhớ tổ tiên, chúc phúc đầu năm và gắn liền với không khí lễ hội, ẩm thực truyền thống, cùng sắc đỏ tượng trưng cho may mắn.
Vì sao Tết Nguyên Đán của hai nước thường khác ngày?
Nguyên nhân là do cách tính lịch âm – dương và múi giờ khác nhau. Có năm trùng ngày, nhưng cũng có năm lệch 1–2 ngày.
Món ăn ngày Tết của Việt Nam và Trung Quốc có điểm gì đặc biệt?
- Việt Nam: Bánh chưng, bánh tét, dưa hành, giò chả, mứt Tết,…
- Trung Quốc: Bánh bao, bánh niên cao, cá chưng, mì trường thọ,..
Người Trung Quốc có tục lì xì giống Việt Nam không?
Có. Người Hoa cũng tặng phong bao đỏ (hồng bao) với tiền mừng tuổi cho trẻ em và người thân để chúc may mắn, tương tự tục lì xì ở Việt Nam.
Có nên đi du lịch Trung Quốc vào dịp Tết Nguyên Đán?
Tết ở Trung Quốc rất sôi động với lễ hội, múa lân – rồng, pháo hoa và trang trí rực rỡ. Tuy nhiên, đây cũng là thời gian cao điểm, đông đúc và chi phí du lịch có thể tăng.
Tết Việt Nam có ảnh hưởng từ văn hóa Trung Quốc không?
Có. Do chung nền văn minh nông nghiệp và giao thoa văn hóa lâu đời, Tết Việt chịu ảnh hưởng từ Tết Trung Hoa. Tuy vậy, theo thời gian, Việt Nam đã hình thành những phong tục riêng như dựng cây nêu, hái lộc, mùng Một Tết cha – mùng Hai Tết mẹ – mùng Ba Tết thầy.
Tết ở Trung Quốc kéo dài bao lâu so với Việt Nam?
Tết Việt thường kéo dài khoảng 7–10 ngày (23 tháng Chạp đến mùng 7 tháng Giêng). Tết Trung Quốc dài hơn, từ mùng 8 tháng Chạp đến rằm tháng Giêng (Lễ hội đèn lồng), tức khoảng 2 tuần.
Thảo Nhi yêu thích việc khám phá sự khác biệt văn hóa, những chuyển động xã hội, và cách con người hình thành quan điểm sống. Mỗi bài viết của cô thường mang hơi thở nhân văn, nhẹ nhàng nhưng đầy suy ngẫm.
Chuyên mục phụ trách: Văn hóa, Xã hội và Quan điểm sống.
